کالابرگ یا پول نقد؟
خانوارهایی که درآمد کمتری دارند از طرح استقبال بیشتری کرده و کالاها را دریافت کردهاند
به گزارش قیمت ۳۶۰، مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش نظرسنجی از مشمولان طرح کالابرگ را در خصوص نحوه اجرا منتشر کرده است. این نظرسنجی نشان می‌دهد خانوارهایی که درآمد کمتری دارند از طرح استقبال بیشتری کرده و کالاها را دریافت کردهاند و در مقابل افراد با درآمد بالاتر، کمتر از این طرح استقبال کردهاند.
طبق اظهار پاسخگویان، به لحاظ وضعیت درآمد، ۴۳.۴ درصد به طور متوسط کمتر از ۱۲ میلیون تومان، ۳۴.۹ درصد ۱۲ تا ۱۸ میلیون تومان، ۱۳.۸ درصد ۱۸ تا ۲۵ میلیون تومان و ۵.۲ درصد به طور متوسط ۲۵ میلیون تومان یا بیشتر درآمد دارند.
طرح کالابرگ الکترونیکی با هدف حمایت از خانواده‌های کم‌درآمد و اقشار آسیب‌پذیر، کاهش نابرابری‌های اجتماعی و کاستن از فشارهای اقتصادی ناشی از تورم به اجرا درآمده است و طبق ارزیابی کارشناسان، گامی مهم در تحقق عدالت اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی خانوارها محسوب می‌شود. این طرح با تسهیل دسترسی به کالاهای اساسی و بهبود فرآیند تأمین و توزیع، می‌تواند ظرفیت قابل‌توجهی در کاهش هزینه‌های معیشتی و کنترل تورم داشته باشد.
طرح کالابرگ الکترونیکی با فراهم کردن امکان استفاده از یارانه غیرنقدی برای برخی کالاهای غذایی اساسی، تأثیر مستقیمی بر الگوهای مصرف خانوار دارد. این شیوه تخصیص منابع می‌تواند به تأمین بهتر نیازهای اولیه غذایی خانوارهای هدف کمک کند و درعین حال، زمینه‌ای برای مدیریت هدفمندتر حمایت‌های دولتی فراهم آورد.
در نظرسنجی از مشمولان طرح کالابرگ، با هدف بررسی میزان استفاده شهروندان مشمول دریافت کالابرگ (هفت دهک درآمدی) از این طرح، سطح رضایتمندی آنان از اجرای طرح کالابرگ و شناسایی چالش‌ها و موانع احتمالی در فرآیند بهره‌برداری از آن انجام شده است. همچنین ترجیحات مردم در زمینه نحوه تخصیص یارانه غیرنقدی، نوع اقلام مشمول، شیوه دریافت کمک (کالابرگ یا نقدی) و ادراک از عدالت در دهک‌بندی اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
در یک سال گذشته طرح کالابرگ در سه نوبت اجرا شده است: مرحله اول در اسفند پارسال، مرحله دوم در فروردین‌ماه و مرحله سوم نیز در حال اجراست. از بین سه نوبت اجرای کالابرگ، ۸۳.۹ درصد از مشمولان طرح اعلام کردهاند در نوبت اسفندماه، ۸۸.۱ درصد در نوبت فروردین‌ماه و ۶۰.۸ درصد در نوبت مردادماه از آن استفاده کردهاند. قابل توجه است که ۵۰.۴ درصد از مشمولان طرح، در هر سه نوبت اجرا شده، ۳۳.۳ درصد در دو نوبت و ۱۵.۲ درصد در یک نوبت از طرح کالابرگ بهره برده‌اند. پایین بودن درصد نوبت سوم می‌تواند ناشی از ادامه داشتن زمان استفاده از طرح باشد.
بر این اساس، ۵.۴ درصد از مشمولان طرح در هر سه نوبت، ۳۳.۳ درصد در دو نوبت و ۱۵.۲ درصد فقط در یک نوبت از کالابرگ خود استفاده کردهاند. طبق نظرسنجی، در دو نوبت اول، یعنی اسفند و فروردین‌ماه، تفاوت معناداری میان درصد استفاده‌کنندگان از کالابرگ در دهک‌های درآمدی مختلف مشاهده نمی‌شود؛ اما در نوبت آخر، یعنی مردادماه، افرادی که در دهک‌های درآمدی ۶ و ۷ قرار دارند، کمتر از طرح استقبال کرده و در این ماه، افرادی که متوسط درآمد ماهانه آنها از ۱۸ میلیون بیشتر است، کمتر از کالابرگ خود استفاده کردهاند.
این نظرسنجی مشخص می‌کند استقبال مشمولان از برخی کالاها بیشتر و از بعضی کمتر است. خرید روغن در صدر سبد خرید کالابرگ بوده و گوشت کمترین استقبال را در این نظرسنجی داشته است. به این صورت که «روغن» توسط ۸۷.۵ درصد، «قند و شکر» توسط ۶۶.۵ درصد، «تخم‌مرغ» توسط ۶۲.۷ درصد، «لبنیات» توسط ۵۷.۵ درصد، «حبوبات» توسط ۵۶.۷ درصد، «برنج» توسط ۵۵.۸ درصد، «مرغ» توسط ۵۵.۲ درصد و «گوشت» توسط ۳۶.۱ درصد از مشمولان طرح با استفاده از کالابرگ خریداری شده است. بر اساس این نظرسنجی، کسانی که از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید می‌کنند، بیشتر از کسانی که از مغازه‌ها و سوپرمارکت‌های محلی استفاده می‌کنند، با کالابرگ خود گوشت و لبنیات خریداری کردهاند.
از پاسخگویان در نظرسنجی سؤال شده مقدار کالاهایی که با کالابرگ خریداری کردهاند تا چه حد برای تأمین نیازهای غذایی خانواده در طول یک ماه کافی بوده است؟ یک‌سوم از پاسخ‌دهندگان (۳۳.۴ درصد) پاسخ دادند این مقدار اصلاً برای تأمین نیازهای یک ماه خانواده‌شان کافی نبوده است. ۵۶.۱ درصد اذعان کردهاند کالاهای خریداری شده تا حدی کافی بوده و ۸.۷ درصد از مردم، این میزان کالا را برای تأمین نیازهای غذایی خانواده خود کافی اعلام کردهاند. دهک‌های درآمدی دوم و سوم بیشتر از سایر دهک‌ها، اذعان کردهاند سهمیه دریافتی، تا حدی نیاز مصرفی یک ماه خانواده آنها را تأمین کرده است.
در پاسخ به این سؤال که آیا در میان اطرافیان شما فردی بوده که در ازای دریافت پول نقد، کالابرگ خودش را به مغازه‌دار یا شخص دیگری داده باشد؟ ۸۴.۴ درصد از پاسخگویان چنین موضوعی را مشاهده نکرده‌اند و تنها ۶ درصد شاهد این اتفاق بوده‌اند. اغلب افراد تحت پوشش کالابرگ (۸۹.۸ درصد) با واگذاری کالابرگ خود به دیگران در ازای دریافت وجه نقد مخالف بوده و در مقابل، تنها ۸.۵ درصد موافقت خود را اعلام کردهاند.
طبق این نظرسنجی، هرچه فرد با تعداد مشکلات بیشتری مواجه شده، با معاوضه ارزش کالابرگ با معادل نقدی آن موافق‌تر است. ۴۲.۴ درصد از دریافت‌کنندگان کالابرگ اذعان کردهاند ترجیح می‌دهند خود کالابرگ را دریافت کنند و ۳۱.۴ درصد تمایل دارند همین مبلغ کالابرگ را به صورت نقدی دریافت کنند. طبق نظرات اخذ شده، دهک‌های اول و دوم بیشتر از سایر مشمولان کالابرگ معتقدند این طرح فقط باید به خانواده‌های کم‌درآمد تعلق گیرد؛ حال آنکه دهک‌های ۳ تا ۷ بیشتر اعتقاد دارند کالابرگ برای همه افراد جامعه است.
از پاسخگویان پرسیده شده است به نظر شما نحوه دریافت کالابرگ چگونه باید باشد؟ در حالی که نزدیک به سه‌چهارم از دریافت‌کنندگان کالابرگ (۷۲.۸ درصد) باور دارند افراد کم‌درآمد، باید سهمیه کالابرگ بیشتری دریافت کنند، ۲۵.۹ درصد ترجیح می‌دهند همه به یک میزان این سهمیه را دریافت کنند.
موجود نبودن برخی اقلام کالابرگ در فروشگاه‌ها، محدود بودن خرید به فقط ۱۱ قلم مواد خوراکی، شلوغی و صف‌های طولانی خرید و مشخص نبودن راه‌های ثبت شکایات، مسائلی است که مردم هنگام استفاده از کالابرگ آن را احساس می‌کنند یا می‌بینند.
طبق گزارش نظرسنجی نحوه اجرای طرح کالابرگ، نزدیک به دوسوم (۶۴.۲ درصد) اذعان کردهاند کالابرگ به درستی به اطرافیان آنها که مستحق دریافت بوده‌اند، تعلق گرفته است.
در مقابل، ۲۷.۸ درصد بیان کردهاند افرادی در اطراف آنها هستند که کالابرگ دریافت کردهاند در حالی که مستحق و واجد شرایط دریافت آن نبوده‌اند. همچنین دهک‌بندی خانوارها از نظر ۱۹.۲ درصد از مشمولان، اصلاً عادلانه ارزیابی نشده است و نیز ۴۵.۹ درصد، این طبقه‌بندی دولت را به میزان کمی و در مقابل ۲۹.۲ درصد به میزان زیاد یا خیلی زیاد عادلانه تشخیص داده‌اند.
نظرسنجی نشان می‌دهد هرچه فرد در دهک درآمدی بالاتری قرار دارد، دهک‌بندی اقتصادی دولت را ناعادلانه‌تر می‌داند و برعکس. بر اساس این گزارش، هرچه درآمد خانواده بیشتر است، تهیه مواد غذایی مورد نیاز خانواده با استفاده از درآمد شخصی بیشتر می‌شود و برعکس، با کاهش درآمد، تهیه این ضروریات با یارانه نقدی و کالابرگ بیشتر می‌شود.
این گزارش نشان می‌دهد نیمی از مشمولان طرح کالابرگ (۵۲.۴ درصد) ابراز رضایت «زیاد» یا «خیلی زیاد» از اجرای این طرح کردهاند. همچنین ۳۸.۸ درصد به میزان کمی رضایت داشته و ۷.۶ درصد اصلاً از اجرای طرح کالابرگ راضی نبوده‌اند. نتیجه آماری حاکی از آن است که هر چه فرد در دهک درآمدی پایین‌تری قرار دارد، رضایت بیشتری از طرح کالابرگ دارد.
