یارانه حذف‌شده به جیب چه کسانی می‌رود؟

به گزارش قیمت ۳۶۰، سخنگوی دولت می‌گوید که «یارانه سه دهک جامعه طبق تکلیف قانونی بودجه امسال باید تا پایان سال حذف شود و در حال حاضر این برنامه به آرامی جلو می‌رود.»
تا مرداد امسال، یارانه نقدی 750 هزار نفر حذف شده بود؛ اما از مرداد ماه به بعد، فرآیند حذف یارانه دهک‌های برخوردار شتاب گرفت. در مرداد ماه طبق اطلاعات موجود، یارانه 3میلیون و 66هزار و 344 نفر قطع شد و در شهریور نیز با تداوم این روند، 2 میلیون و 868هزار و 279 نفر از فهرست یارانه بگیران خارج شدند.
بدین ترتیب دولت برای عمل به تکلیف قانونی حذف یارانه دهک‌های برخوردار، تا پایان شهریور ماه، یارانه ۶میلیون ۶۸۴ هزار و ۶۱۳ نفر را حذف کرد و حالا باید برای حذف ۱۲ میلیون یارانه بگیر دیگر نیز (در پایان سال ۱۴۰۴) برنامه‌ریزی کند.
به گفته رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، دولت ماهانه ۳۶ هزار میلیارد تومان بابت پرداخت یارانه نقدی دهک‌های یکم تا نهم همچنین مستمری خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی پرداخت می‌کند. از همین رو دولت در راستای اجرای تکالیف مندرج قانون بودجه ۱۴۰۴ از ابتدای سال جای نسبت به حذف خانوارهای سه دهک درآمدی بالای جامعه اقدام کرد و گفته می‌شود این فرآیند تا پایان سال ادامه خواهد داشت و ۱۸ میلیون نفر مشمول حذف از یارانه نقدی خواهند شد که مطابق با قانون بودجه، درآمد حاصل از حذف اقشار پردرآمد از مجموع یارانه‌بگیران به کالابرگ الکترونیکی منتقل خواهد شد.
کاهش ۶ میلیون نفری تعداد یارانه بگیران، چیزی حدود دو هزار میلیارد تومان برای دولت صرفه‌جویی داشته است. اما این منابع قرار نیست صرف هزینه‌های دیگر دولت شود، زیرا طبق قانون بودجه، به میزانی که حذف ثروتمندان از فهرست یارانه بگیران انجام می‌شود، منابع صرفه‌جویی شده باید بین دهک‌های کم درآمد یک تا سه بازتوزیع شود.
وزیر تعاون ۱۹ مرداد ماه در بیان نحوه هزینه کرد منابع حاصل از عدم پرداخت به دهک‌های پر درآمد گفته بود که این اقدام در چهارچوب تأمین منابع برای کالابرگ الکترونیک انجام می‌گیرد؛پرداخت یارانه در قالب کالابرگ الکترونیکی در سال‌های اخیر به یکی از روش‌های پرداخت غیرمستقیم یارانه از سوی دولت تبدیل شده است به طوری که در زمستان گذشته، بهار امسال و اوایل تابستان در چند مرحله حساب‌های یارانه بگیران دهک‌های یک تا سه به مبلغ هر نفر ۵۰۰ هزار تومان و دهک‌های ۴ تا ۷ به مبلغ هر نفر ۳۵۰ هزار تومان به صورت غیرنقدی شارژ شد تا کالاهای اساسی مورد نیاز خانوارها تأمین شود.
به نظر می‌رسد که بخش بزرگی از قطع یارانه ثروتمندان به دلیل «تنگنای مالی» تأمین بودجه این یارانه‌ها صورت می‌گیرد. به طور مثال به این آمارها نگاه کنید: به گفته رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها «امسال ۲۱ درصد منابع بودجه‌ای دولت یعنی ۱۰۴۶ هزار میلیارد تومان یارانه پرداخت می‌شود. یارانه نقدی و مستمری پرداختی ماهانه به خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی نیز ۳۶ هزار میلیارد تومان است. در حالی که ماهانه ۳۵ میلیون دلار از وزارت نفت دریافت می‌شود که یارانه پرداخت شود. آن هم در حالی که روزانه ۲۰ میلیون لیتر بنزین وارد می‌کنیم و صادراتی نداریم؛ سایر حامل‌ها هم همین وضع را دارند به سختی از وزارت نفت پولی گرفته می‌شود و سپس به صورت مساوی به همه یارانه می‌دهیم.»
در حال حاضر خانوارهایی با سرانه درآمد ماهانه بیش از ۱۰ میلیون تومان (پس از کسر اجاره مسکن) مشمول حذف هستند. طبق داده‌های مرکز آمار ایران، در اسفند ۱۴۰۳ سرانه درآمد دهک هشتم حدود ۱۰ میلیون تومان برآورد شد. وزارت رفاه همین شاخص را برای شناسایی سه دهک بالای درآمدی مبنا قرار داده است. با این حال، مسئولیت اجرای این طرح بین چند دستگاه تقسیم شده که همین موضوع، سردرگمی میان یارانه بگیران را زیاد کرده و موجب اعتراضاتی نیز شده است. در حال حاضر، سازمان هدفمندی یارانه‌ها، وظیفه پرداخت و مدیریت یارانه نقدی را دارد. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشغول شناسایی خانوارها و اجرای کالابرگ است و سازمان برنامه و بودجه نیز تصمیم‌گیری کلان را در دست گرفته است. این چندگانگی دستگاه‌ها که عمدتاً از بوروکراسی شدید نظام اداری ایران سرچشمه می‌گیرد و شاید بخشی از آن نیز به دلیل «حساسیت» دولت به موضوع حذف یارانه هاست؛ به بروز مشکلاتی در اجرای برنامه‌ای منجر شده که تکلیف قانونی دولت است.
ضمن اینکه، نبود یک بانک اطلاعات کامل و جامع نیز اقتصاد ایران را در ابعاد مختلفی رنج می‌دهد و در این مورد به خصوص، به نظر می‌رسد که بیش از هر چیزی لازم و ضروری است. چرا که در نبود بانک اطلاعاتی دقیق و به روز، شناسایی خانوارهای برخوردار یا کم برخوردار کار سختی است و همین موضوع می‌تواند به تداوم اعتراضات به عملکرد حذف یارانه‌ها دامن بزند.