پشت پرده رشد ارزش‌افزوده صادرات کشاورزی
کاهش ۳۹ درصدی واردات ماشین‌آلات کشاورزی و ۱۶ درصدی صادرات آن در سه‌ماهه اول سال ۱۴۰۴، هم‌زمان با افت صادرات صنایع غذایی، تصویر نگران‌کننده‌ای از آینده مکانیزاسیون و توسعه صنایع تبدیلی کشور به دست می‌دهد
به گزارش قیمت ۳۶۰، گزارش مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران از بهبود ظاهری تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۴ حکایت دارد، اما این آمار با هشدارهای جدی درباره تضعیف زیرساخت‌های کشاورزی، خام‌فروشی محصولات صنایع تبدیلی و وابستگی فزاینده به بازارهای همسایه همراه است.
تراز تجاری محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در سه‌ماهه اول ۱۴۰۴ منفی ۲.۲ میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال گذشته ۲۰۰ میلیون دلار کاهش یافته و نشان‌دهنده بهبود این تراز تجاری است. این کاهش کسری تراز تجاری ناشی از افزایش ۸ درصدی ارزش صادرات و کاهش ۲ درصدی ارزش واردات محصولات در این بخش بوده است.
نکته نگران‌کننده این است که افت جدی واردات محصولات صنایع غذایی، ماشین‌ها و ادوات کشاورزی، نشانه مثبتی برای صنعت کشاورزی و تامین غذای کشور نیست و باید توسط سیاست‌گذاران جدی گرفته شود.
ارزش صادرات محصولات کشاورزی ۱۱ درصد و ارزش واحد کالاهای صادراتی ۱۴.۳ درصد افزایش یافته، اما حجم صادرات ۲ درصد کاهش داشته است. این به معنای صادرات محصولات با ارزش‌تر است. مقاصد اصلی صادرات (بر اساس مقدار): عراق (۴۷%)، امارات متحده عربی (۱۶%)، روسیه (۱۲%)، افغانستان (۴%)، پاکستان (۳%). نکته قابل توجه: تمامی کشورهای برتر مقصد صادراتی، همسایه ایران هستند که نشان‌دهنده تمرکز بازار صادراتی بر کشورهای همسایه است.
مقدار صادرات صنایع غذایی ۹ درصد و ارزش آن ۴.۹ درصد کاهش یافته است. متوسط ارزش واحد کالاهای صادراتی صنایع غذایی ۴ درصد رشد داشته است. نتیجه‌گیری: کاهش صادرات محصولات صنایع غذایی حکایت از ترویج خام‌فروشی در این زنجیره دارد.
حجم صادرات ۱۶ درصد و ارزش آن ۳۱ درصد کاهش یافته است. ارزش واحد محصولات صادراتی نیز ۱۸ درصد کاهش داشته است.
ارزش واردات محصولات کشاورزی ۲ درصد کاهش یافته، اما حجم واردات ۲ درصد افزایش داشته است. محصولات عمده وارداتی (بر اساس مقدار): ذرت (۴۳%)، جو (۱۱%)، گندم (۹%)، دانه سویا (۸%)، روغن نباتی (۸%). نکته نگران‌کننده: افت جدی واردات ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی (۳۹% ارزش) که می‌تواند بر مکانیزاسیون بخش کشاورزی تاثیر منفی بگذارد.
بهبود ظاهری تراز تجاری: کاهش کسری تراز تجاری بیشتر ناشی از کاهش واردات (به ویژه ماشین‌آلات و صنایع غذایی) بوده تا افزایش توان صادراتی. تضعیف صنایع تبدیلی: کاهش صادرات صنایع غذایی و افت شدید واردات ماشین‌آلات، نشان‌دهنده عدم رونق در بخش ارزش افزوده و فرآوری. وابستگی به بازارهای همسایه: تمرکز صادرات و واردات بر کشورهای همسایه، ریسک وابستگی را افزایش می‌دهد. ضرورت توجه به واردات نهاده‌ها: علی‌رغم بهبود تراز تجاری، کاهش واردات ماشین‌آلات کشاورزی یک زنگ خطر جدی برای آینده بخش محسوب می‌شود.
