چگونه بفهمیم دهک چندم هستیم؟

قریب به یک و نیم دهه است که بخشی از یارانه‌هایی که به حامل‌های انرژی (سوخت)، آب، برق و برخی اقلام و خدمات اختصاص می‌یافت، حذف شده و در قالب طرح هدفمندسازی یارانه ها، به طور مستقیم و نقدی به حساب سرپرست خانوار‌ها واریز می‌شود.

طرحی که مدتی بعد از اجرا، فاز دوم آن یعنی هدفمندسازی در توزیع در دستور کار قرار گرفت و مبنای آن، دسته بندی اقشار جامعه بر اساس میزان درآمد شد تا اقشار کمتر برخوردار، سهم بالاتری دریافت کنند. ایده‌ای که با تکمیل آن، دهک بندی جامعه شکل گرفت و ملاک‌های دهک بندی به مرور تغییر کرد و تکمیل شد.

در نتیجه این روند بود که برخی از مردم در زمره اقشار پردرآمد قرار گرفته و از دریافت یارانه محروم شدند. مسیری که با اتخاذ سیاست‌هایی از جمله آزمون وسع خانوار، قرار بر تکمیل آن شد و با تصمیم‌های بعدی مانند تعیین مبلغ متفاوت یارانه نقدی تخصیص یافته به مشمولان دریافت یارانه و حتی بسته‌های یارانه‌ای تازه مانند بسته حمایتی و یارانه معیشتی، به شکل گیری ابهامات و سوالاتی در جامعه منجر شد.

چطور بفهمیم دهک چندم هستیم؟ 

اطلاع از دهک خانوار، از مهم‌ترین و پرتکرارترین سوالاتی است که پیرامون طرح هدفمندی یارانه‌ها مطرح است. پرسشی که در پاسخ به آن، روش‌های اطلاع از دهک خانوار را توضیح خواهیم داد:

استعلام دهک خانوار با مراجعه به سامانه حمایت

یکی از بهترین راه‌ها برای اینکه ببینیم در کدام دهک درآمدی قرار داریم، مراجعه به «سامانه حمایت» است که در زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار دارد. سامانه‌ای که ابتدا با نام «سامانه مردمی سازی و توزیع عادلانه یارانه ها» فعالیتش را آغاز کرد و حالا تغییراتی یافته که یکی از آنها، تغییر نام این سامانه است.

برای استعلام دهک بندی از سامانه حمایت، باید به آدرس اینترنتی این سامانه، hemayat.mcls.gov.ir رفته و روی گزینه «ورود به سامانه حمایت» کلیک کنید.

با کلیک روی گزینه ورود به سامانه حمایت، به صفحه احراز هویت منتقل خواهید شد که البته اسم و عنوان عجیب و تا حد زیادی گمراه کننده دارد: «سامانه احرازهویت یکپارچه / سامانه احراز هویت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی»!

برای احراز هویت الکترونیک در سایت وزارت رفاه و ورود به سامانه حمایت، باید کد ملی (شماره ملی) را در کادر مربوط به نام کاربری وارد کرده، سپس کد امنیتی (کپچا) را در کادر دوم درج نموده و در انتها روی دکمه «ورود به سامانه» بزنید.

با این کار، رمز یکبار مصرف (OTP) سامانه احراز هویت یکپارچه وزارت به شماره تلفن همراه ثبت شده از شما در سامانه هدفمندی یارانه‌ها پیامک خواهد شد و با وارد کردن این کد چند رقمی در کادر خالی، وارد سامانه حمایت خواهید شد.

البته یک راه ساده‌تر برای احراز هویت در سایت وزارت تعاون و رفاه و وارد شدن به سامانه حمایت، استفاده از پنجره ملی خدمات دولت هوشمند (دولت من) است که گزینه مربوط به آن در پایین صفحه ورود قرار گرفته است.

با ورود به سامانه حمایت، وارد پنجره پروفایل کاربری خواهید شد و در بالای صفحه، در بخش «وضعیت شما» می‌توانید ببینید که دهک رفاهی خانوار شما چه عددی است و آیا مشمول دریافت یارانه هستید یا خیر.

از دیگر بخش‌های پروفایل و اطلاعات قابل استعلام و بررسی در سامانه حمایت، «مشاهده اعضای خانوار» و نسبت‌ها (عضو و سرپرست خانوار)، «مشاهده شناسنامه اقتصادی اجتماعی» اعضای خانوار (شامل اطلاعات خودرو، اطلاعات تراکنش‌های بانکی و اطلاعات بورس)، «درخواست بررسی» برای بازبینی دهک بندی رفاهی خانوار و «تاریخچه درخواست ها» است.

استعلام دهک خانوار از طریق شماره گویا

یک راه دیگر استعلام وضعیت مشمولیت یارانه که بی نیاز از اینترنت و تلفن همراه هوشمند است و امکان استفاده از آن برای دارندگان گوشی ساده هم وجود دارد، تماس با شماره تلفن گویای ۰۹۲۰۰۰۰۶۳۶۹ است.

برای این کار باید بعد از شماره گیری و برقرار شدن تماس، کد ملی سرپرست خانوار و شماره تلفن همراه وی را وارد کنید تا سامانه تلفن گویا وضعیت مشمولیت یارانه را اعلام کرده و به این ترتیب از دهک خود مطلع شوید.

البته یکی دیگر از راه‌های دسترسی به وضعیت مشمولیت یارانه و دهک بندی، تماس با مرکز پاسخگویی تلفنی به شماره ۶۳۶۹ (با پیش شماره تهران یعنی ۰۲۱) است. 

دهک بندی چیست؟

از لحاظ آماری دهک به معنای یک دهم جمعیت خانوار‌های کل کشور و یک مفهوم نسبی و جمعیتی است. در فرایند دهکبندی، خانوار‌ها پس از ترکیب معیار‌های مختلف اقتصادی- اجتماعی و طی فرایندی پیچیده رتبه بندی می‌شوند. خانوار‌هایی که پایین‌ترین وضعیت رفاهی را نسبت به سایرین داشته، در دهک ۱ و خانوار‌هایی که دارای بالاترین وضعیت رفاهی نسبت به سایر خانوار‌ها باشند، در دهک ۱۰ قرار خواهند گرفت.

هر دهک از لحاظ تعداد خانوار همواره ثابت و بطور متوسط شامل ۲.۹ میلیون خانوار است؛ بنابراین با هر مرتبه دهکبندی، دقیقاً به تعداد خانوار‌هایی که از دهک ۱۰ خارج شده و به دهک‌های پایین‌تر جابجا شده اند، به همان تعداد خانوار‌هایی از دهک‌های پایین‌تر به دهک ۱۰ اضافه می‌شوند.

در مقایسه وضعیت رفاهی خانوارها، خانواری که در دهک ۱۰ قرار دارد نسبت به خانوار‌های سایر دهک‌ها وضعیت رفاهی بالاتری دارد ولی ممکن است در مقایسه با برخی خانوار‌های واقع در دهک ۱۰ وضعیت رفاهی پایین تری داشته باشد بنابراین تمام خانوار‌های واقع در دهک ۱۰ (۲.۹ میلیون خانوار) وضعیت رفاهی کاملاً یکسانی نخواهند داشت و اختلاف وضعیت رفاهی خانوار واقع در صدک ۹۱ با خانوار واقع در صدک ۱۰۰ معنادار می‌باشد حال آنکه هر دو خانوار در دهک ۱۰ جای گرفته اند.

از طرفی اختلاف وضعیت رفاهی خانوار واقع در پایین‌ترین سطح دهک ۱۰ ممکن است با خانواری از بالاترین سطح از دهک ۹ قابل توجه نباشد؛ بنابراین قرار گرفتن در دهک ۱۰ لزوما به معنای «خیلی مرفه بودن» نیست و صرفا نمایانگر وضعیت رفاهی بهتر (هرچند اندک) خانوار‌های واقع در این طبقه بر اساس شاخص‌های متعددی نسبت به ۹۰ درصد از خانوار‌های کشور است.