نقشه خطرناک دولت برای سهام عدالت
طرح آزادسازی و شدن سهام عدالت، اگر بدون سازوکار حمایتی اجرا شود، می‌تواند به خروج تدریجی این دارایی از دست مردم و بازگشت شکاف طبقاتی بینجامد، نه تحقق عدالت اقتصادی
به گزارش قیمت ۳۶۰، سهام عدالت در ابتدا با هدف مشارکت مردم در ثروت ملی و سودآوری شرکت‌های بزرگ دولتی طراحی شد؛ اما امروز پس از بیش از ۱۵ سال، دارندگان این سهام نه تنها مالکیت واقعی و ملموسی از دارایی خود ندارند، بلکه بسیاری از آن‌ها حتی از ارزش یا وضعیت سهام‌شان بی‌اطلاع هستند. در این شرایط، اعلام امکان معامله سهام عدالت در بورس، هرچند ظاهراً یک گام مثبت به نظر می‌رسد، اما در واقع می‌تواند به خروج تدریجی و ناآگاهانه این دارایی از دست اقشار ضعیف منجر شود.
مجامع استانی و آغازی برای فروش بی‌برنامه؟
طبق اعلام سازمان بورس، اگر مجامع شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی برگزار شود، مردم خواهند توانست سهام عدالت خود را در بورس بفروشند. اما منتقدان می‌گویند در نبود آموزش مالی، شفافیت در ارزش دارایی‌ها و ساختار حمایتی مناسب، این سیاست چیزی جز فراهم‌کردن زمینه برای فروش گسترده و احساسی سهام نیست. آن‌هم در شرایط اقتصادی سخت که مردم ترجیح می‌دهند دارایی‌شان را نقد کنند، ولو به قیمت خروج کامل از مالکیت اقتصادی.
این وضعیت می‌تواند پیامدهای جدی در پی داشته باشد. اول اینکه افراد کم‌برخوردار که سهام عدالت را تنها پشتوانه مالی خود می‌دانستند، با فروش آن برای همیشه از سوددهی آینده این دارایی محروم می‌شوند. دوم اینکه شرکت‌های بزرگ دولتی یا نیمه‌دولتی، به‌تدریج از مالکیت عمومی خارج شده و در اختیار نهادهای سرمایه‌گذاری یا افراد ثروتمند قرار می‌گیرند. در چنین شرایطی، هدف اصلی سهام عدالت – یعنی عدالت اقتصادی و مشارکت عمومی در اقتصاد – عملاً نقض خواهد شد.
بخش بزرگی از دارندگان سهام عدالت به ابزارهای بورسی، اپلیکیشن‌های معاملاتی یا حتی حداقل سواد مالی لازم دسترسی ندارند. بنابراین، وقتی بدون آمادگی وارد بازار سرمایه می‌شوند، تصمیم‌های هیجانی و ناآگاهانه می‌گیرند که در نهایت منجر به واگذاری دارایی به پایین‌ترین قیمت ممکن خواهد شد.
راه‌حل چیست؟ حمایت به‌جای واگذاری
به جای ترغیب مردم به فروش دارایی، دولت باید مسیرهایی ایجاد کند که مردم بتوانند از سهام خود بهره‌مند شوند، بدون اینکه آن را بفروشند. به‌عنوان مثال:
به رسمیت شناختن سهام عدالت به‌عنوان وثیقه برای دریافت تسهیلات بانکی
پرداخت منظم و شفاف سود سالانه
آموزش عمومی و مشاوره رایگان برای تصمیم‌گیری آگاهانه
طراحی سازوکاری برای فروش فقط بخشی از سهام در صورت نیاز مالی
ایجاد صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی سهام عدالت با امکان مشاهده آنلاین ارزش دارایی
آزادسازی یا واگذاری خاموش؟
واقعیت این است که «قابل معامله شدن» الزاماً به معنای تحقق عدالت نیست. اگر بستر اطلاع‌رسانی، شفاف‌سازی و حمایت از مردم فراهم نشود، آزادسازی فقط به واگذاری منجر خواهد شد؛ آن هم در شرایطی که دارنده اصلی سهام، نه ابزار دارد، نه اطلاعات و نه حمایت قانونی. در این صورت، عدالت اقتصادی فقط در ظاهر حفظ می‌شود، اما در عمل، ثروت از دست مردم خارج و در مسیر تجمیع در دست اقلیت قرار می‌گیرد.
دولت باید بداند که سهام عدالت، تنها دارایی قابل لمس میلیون‌ها ایرانی است. حذف تدریجی این دارایی به معنای حذف مشارکت این افراد در اقتصاد ملی است. اگر عدالت اقتصادی هدف واقعی است، باید مالکیت را حفظ کرد، سوددهی را تقویت کرد و آگاهی را بالا برد. این دارایی ملی نباید قربانی سیاست‌های مالی کوتاه‌مدت شود.
